GOGBOT | Brengt kritische underground-kunst naar de openbare ruimte
In de kunstwereld is het een begrip: GOGBOT. Voor het achttiende jaar op rij vond in het tweede weekend van september het festival voor kunst, muziek en creatieve technologie plaats in Enschede. Vier dagen en nachten lang kon het publiek in het centrum van de stad gratis genieten van tentoonstellingen, workshops, dj’s en enorme kunstinstallaties. Dit jaar stond alles in het teken van nepnieuws, deep fakes en complottheorieën. “We laten door de ogen van kunstenaars en artiesten zien wat het effect van innovatie is op de maatschappij”, aldus creatief directeur Kees de Groot. Samen met audiovormgever Joep Wiertz geeft hij een inkijkje in de wereld van het GOGBOT-festival en organisator PLANETART, een van de 113 culturele instellingen die de komende vier jaar financiële steun krijgen van het ministerie van OCW.
GOGBOT is een festival voor creative
technology. Vier lange dagen en nachten...
wordt Enschede getransformeerd tot
een cyberpunk kermis.
Mijn naam is Kees de Groot. Ik
ben beeldend kunstenaar...
en creatief directeur van PLANETART.
Het thema van GOGBOT 2021 luidde
'Infocalypse Now! – Time to Recalibrate Reality'.
En dat thema ging over
onze maatschappij, onze post-truth society...
die steeds meer geïnformeerd wordt
door synthetische media...
waarbij misleidende informatie, fake informatie, fake video's, deepfakes...
een steeds grotere rol spelen.
Wat we willen vertellen? Ik zeg altijd: critical fun and play.
We willen laten zien wat kunstenaars
en ontwerpers bijdragen...
aan onze wereld om
het mooi te maken.
Maar we willen ook laten zien hoe
wij kritisch naar onze wereld moeten kijken.
GOGBOT is van belang als
creatieve broedplaats in de regio.
Het is niet alleen het festival, die vier dagen begin september, maar het is een voortdurend platform.
Het is één grote hub en broedplaats,
wat voor de regio van groot belang is.
Het is 2004 wanneer een groep jonge kunstenaars besluit dat het tijd is om een breder publiek kennis te laten maken met vernieuwende kunst. “Mensen wisten van het bestaan van kunst gemaakt met potlood en verf”, legt De Groot uit. “Maar de drempel om naar een museum te gaan en een 19e-eeuws schilderij te bekijken, was voor velen van hen vaak te hoog. Ondertussen waren er sinds de komst van het internet zoveel nieuwe kunstdisciplines bijgekomen. Elektronische muziek, urban culture, allerlei vormen van creatieve technologie, noem maar op. Het was een ware kunstrevolutie, maar de kunst was vooral in de undergroundscene te zien.“
Kunst voor iedereen
Kunstenaarscollectief PLANETART besloot enorme kunstinstallaties en robots op de oude markt van Enschede te plaatsen. Een plek, midden in het centrum, met altijd druk bezochte terrassen met jongeren. “Het was een fantastisch decor voor een festival, zo met die oude Romaanse kerk op de achtergrond” vertelt de Groot. “We lieten er moderne kunst zien en dj’s optreden. De jongeren, die normaal nauwelijks met kunst in aanraking kwamen, vonden het fantastisch. Door deze totaal nieuwe manier van kunst en cultuur aanbieden, midden in de openbare ruimte, konden ook zij genieten van werken van internationale kwaliteit. Er kwamen ook veel families op af. Voor de kinderen hadden we bijvoorbeeld workshops robots maken. Dat was een groot succes! GOGBOT-festival was geboren en ons doel om een nieuw publiek te bereiken was behaald. Van ouders met kinderwagens tot ouderen met rollators; iedereen genoot van de kunst en muziek.”
GOGBOT en PLANETART
GOGBOT wordt georganiseerd door PLANETART; een kunstenaarscollectief dat in 1995 werd opgezet door een groep studenten van de kunstacademie in Enschede. Het was een iconisch jaar met de komst van het internet. De elektronische muziek en elektronische toepassingen in de kunst werden groter en populairder; een sensationele revolutie voor de kunstwereld. Kunstvormen die voorheen vooral in kraakpanden te zien en horen waren, verplaatsten zich langzaamaan naar de openbare ruimte. Naast GOGBOT, organiseert PLANETART sinds 2014 jaarlijkse festival TEC ART tijdens de Rotterdam Art Week. Ook heeft het collectief de broedplaats WARP Technopolis opgezet, waar jonge kunstenaars kunnen (samen)werken, samenkomen en inspireren.
Maatschappelijk thema
Sinds de aftrap in 2004 wordt de binnenstad van Enschede elk tweede weekend van september omgetoverd tot een futuristische audiovisuele happening. Altijd gratis toegankelijk en altijd met een maatschappelijk thema. “Het is niet alleen entertainment. We willen mensen stimuleren om na te blijven denken over de impact van technologische ontwikkelingen”, aldus De Groot. “Dit jaar stond GOGBOT in het teken van nepnieuws, deep fakes en complottheorieën. Kunstenaars gingen met hun werk in op die thema’s. En op het stationsplein konden mensen de totalitaire ministaat Deepstate 9 bezoeken. We wilden bezoekers laten voelen hoe het is om gecontroleerd te worden. Door middel van gezichtsherkenning werd je gezicht bij binnenkomst op een groot scherm getoond, met daarbij – zogenaamd – je hele profiel. Zo vroegen we op een speelse manier aandacht voor het gevaar van grote bedrijven en overheden zoals in China die alles van je weten en zo controle over je hebben.”
Grote namen naast jong talent
Een favoriet van het festival noemen, dat vindt De Groot moeilijk. “Er was zo veel moois te zien. Al maakte de installatie van videokunstenaar Julius Horsthuis in Poppodium Metropool wel heel veel indruk. Met beamers had hij projecties gemaakt op de vloer en de wanden, waardoor je als bezoeker echt ín het kunstwerk stapte. Je werd als het ware opgenomen in een andere dimensie.” GOGBOT weet elk jaar grote namen uit de kunstwereld aan te trekken. Daarnaast is het ook een belangrijk festival voor beginnende kunstenaars. “Topkunstenaars uit Berlijn, New York en Londen staan zij aan zij met jonge talenten uit de regio. Ze gaan met elkaar in gesprek en komen met elkaars werk in contact. Er ontstaan prachtige samenwerkingen en er wordt veel jong talent gescout. Daarnaast wordt jaarlijks de Youngblood Award uitgereikt aan veelbelovende studenten van de Nederlandse kunstacademie. Zij mogen tijdens het festival exposeren.”
Samen verder groeien
Een van de jonge kunstenaars op het festival is audiovormgever Joep Wiertz. “Een paar jaar geleden leerde ik Kees kennen”, blikt Wiertz terug. “Hij had gehoord dat ik samen met een groep vrienden In The Middle Of The Rhythm had opgezet; een non-profit community radiozender op internet, waar jong talent uit de regio hun elektronische muziek kan laten horen. We deden dat vanuit mijn ouderlijk huis, maar Kees stelde voor om dat bij hem thuis te doen. In een kamer met een grote ruit, zodat publiek dat langsloopt de beginnende dj aan het werk kan zien.” Dit voorstel is volgens Wiertz typerend voor De Groot. “Hij heeft zo veel ideeën en wil altijd anderen helpen om verder te komen. Toen Kees een broedplaats hier in Enschede opzette, wist ik meteen dat ik daar een studio wilde huren voor mijn werk als audiovormgever. Er stond als voorwaarde in het contract, dat we als kunstenaars met elkaar samen moesten werken zodat we konden groeien. Dat is echt iets voor Kees.”
Stimulans voor creativiteit
Tijdens GOGBOT stond er midden op het stationsplein een grote glazen kubus voor In The Middle Of The Rhythm. “Vanuit deze vissenkom kon het publiek op het plein - en thuis via internet - genieten van getalenteerde dj’s uit de regio die we speciaal voor het festival hadden geselecteerd”, vertelt Wiertz. “Daarnaast hadden we grotere namen uitgenodigd die ooit hier begonnen zijn. Mooi om die ook weer terug te zien elk jaar.” GOGBOT is voor Wiertz een grote stimulans voor zijn creativiteit. “Je kunt leuke ideeën hebben, maar dan moet je ze ook nog echt uitvoeren. Je moet een beetje lef hebben. Kees heeft veel tips en weet de juiste mensen met elkaar in contact te brengen.” Ook is het festival volgens Wiertz een mooie plek voor jonge kunstenaars om te netwerken. “Er zijn zo veel mensen uit de cultuursector en je ziet ze elk jaar weer terugkomen.”
Regionaal kunstnetwerk
Tijdens GOGBOT was niet alleen op de pleinen, maar ook in diverse culturele instellingen in de stad het werk van kunstenaars te zien. “Geweldig om te zien hoe allerlei instanties uit de regio meedoen aan GOGBOT”, vertelt De Groot. “Alles staat met elkaar in contact, het voelt als een grote familie. Samen werken we aan het verder ontwikkelen van kunst en cultuur in Twente en daarbuiten. Zo hebben we in de afgelopen jaren een groot kunstnetwerk opgebouwd. Niet alleen met culturele instellingen, maar ook met kunstacademies, middelbare scholen en jongerencentra.”
Groeien en professionaliseren
Die regionale invloed is – naast het vernieuwende karakter van het festival - een van de belangrijkste redenen om GOGBOT financiële steun vanuit het Rijk toe te kennen. “Ik ben ontzettend blij en trots dat we met de steun uit de BIS kunnen groeien en professionaliseren. We wonen in een regio waar zoveel behoefte is aan kunst en er zijn zoveel jonge kunstenaars. Met en vóór hen kunnen we zoveel moois bereiken.”
GOGBOT en de BIS
GOGBOT krijgt vanuit de Culturele basisinfrastructuur (BIS) in de periode 2021-2024 financiële steun om het festivalprogramma door te ontwikkelen en de samenwerking met culturele instellingen in de regio te versterken en uit te breiden. Met financiering vanuit het Rijk kan organisatie PLANETART groeien als broedplaats voor creatieve techniek en innovatie en zo betekenisvol zijn voor de hele regio.
Bovendien wil de organisatie zichzelf verder professionaliseren. PLANETART is ontstaan vanuit de undergroundscene en werkte tot nu toe met een klein team van zzp’ers en een grote groep vrijwilligers. Met de steun vanuit de BIS kan de organisatie de zzp’ers en vrijwilligers een eerlijke beloning betalen. Om verder te kunnen professionaliseren en groeien is ook het bestuursmodel aangepast met onder andere een raad van bestuur, marketeers en een producer.